تاریخ :19.11.2005
متن خبر : در روز شنبه 19 نوامبر 2005 رئیس مؤسسه گفتگوی تمدنها دکتر سید محمد خاتمی به منظور بازدید از مرکز اسلامی هامبورگ و شرکت در کنفرانس گفتگوی بین ادیان به مرکز اسلامی هامبورگ آمد . ایشان که مورد استقبال گرم رئیس مرکز اسلامی هامبورگ ، سید عباس حسینی قائم مقامی ، معاونین ایشان سید محمد ناصر تقوی ویونس نور بخش و سایر مدیران مرکز اسلامی قرار گرفت ، پس از ملاقات و جلسه ای کوتاه با مدیران مرکز اسلامی هامبورگ از بخشهای مختلف مرکز بازدید نمود . سید محمد خاتمی با حضور در جمع کارمندان و مسئولین بخشهای مختلف مرکز اسلامی هامبورگ با اقامهء نماز جماعت ظهر و عصر و صرف نهار در کنار آنها ، در فضایی بسیار صمیمی گفتگوی دوستانه ای را با آنها انجام داد . در بعد از ظهر این روز کنفرانس گفتگوی بین ادیان در سالن کتابخانهء مرکز اسلامی هامبورگ آغاز گردید . در این کنفرانس که به بهانهء حضور حجت السلام والمسلمین دکتر سید محمد خاتمی برگزار شده بود ، نمایندگانی نیز از جامعهء مسیحیت و یهودیت و سایر ادیان و همچنین شخصیتهای مذهبی و سیاسی دعوت شده بودند که همگی حدود ساعتی قبل از شروع کنفرانس با حضور در سالن کتابخانهء مرکز اسلامی هامبورگ مشتاقانه در انتظار شروع مراسم بودند . مراسم با تلاوت آیاتی از کلام الله مجید آغاز و ترجمهء آلمانی آن برای حضار قرائت گردید . در افتتاحیهء این کنفرانس سید عباس حسینی قائم مقامی رئیس مرکز اسلامی هامبورگ ضمن خوشامدگویی به دکتر سید محمد خاتمی و سایر حضار ، موضوع بحث را گفتگوی بین ادیان بیان کرد و افزود : بدون آنكه بخواهيم از مسأله تعريف «دين» كه محور اصلي «جامعه شناسي دين» است بحث كنيم و بدون آنكه بخواهيم در خصوص تفاوت ديدگاههاي فروكاهنده و تقليل گرا و غير تقليل گرا داوري و قضاوت نمائيم. و خواه دين را به عنوان يك ساختار اجتماعي، و خواه به عنوان نوعي «آگاهي» و «شناخت» در نظر بگيريم، با قطع نظر از مقوله صدق و كذب نمي توان انكار كرد كه «دين»، هماره وجه اصلي تمدّن بشري بوده است. حتّي تعريف حداقّلي مشهور «تايلور» از «دين» يعني «اعتقاد به موجودات روحاني» كه تعريفي كاملاً فردگرايانه و شناختي است، نيز نمي تواند سهم «دين» در «تمدن» را ناديده بگيرد. بنابر اين گفتگوي تمدنها خيلي سريع ما را متوجهء ضرورت «گفتگوي اديان» مي كند. واژه «گفتگو» نيز ما را متوجهء واقعيتهايي مي نمايد و مهمترين اين واقعيتها، مسأله «تكثّر» است. گفتگوي اديان، با فرض «تنوع و تكثّر ديني» معنا پيدا ميکند. بي ترديد «گفتگو» نيز همچون هر عمل و رفتارِ بخردانه اي، هدفي را دنبال مي كند. اوّلين و مهمترين هدفِ «گفتگو»، دستيابي به «تفاهم» و «إدراك متقابل» است و طبعاً «تفاهم» مي تواند مهمترين هدف «گفتگوي اديان» نيز باشد. در فضاي متكثّر و چندگانه، هيچ چيز ضروري تر از «تفاهم» و «هم إدراكي» نيست. خصوصاً با توجه به تعامل و تأثيري كه، در هر حال، «اديان» بر ساختارهاي اجتماعي دارند، همانگونه كه ويلفرد اسميت نيز يادآور شده است «گفتگو و تفاهم اديان»، در نهايت موجب دستيابي به تفاهم و درك بيشتري از جامعه مي انجامد. رئیس مرکز اسلامی هامبورگ در بخش دیگری از سخنان خویش ضمن تبیین و تشریح سطوح و مراتب تفاهم و هم ادراکی به موضوع دغدغه های مذهبی اشاره کرد و افزود : شايد يكي از عمده ترين و مهمترين موانع در مسير دستيابي اين اجماع و اتفاق، آن است كه با وجود تمام تلاش هايي كه از سوي عالمان الهيات صورت گرفته، در پرتوي اين نظريه ها هنوز يك «دغدغه» مهم دينداران، كه من آنرا «دغدغهء مذهبي» و يا «دغدغهء مؤمنانه» مي نامم حلّ ناشده باقي مانده است و آن مسألهء «حقانيّت و صدق» است! يعني اين نظريات مطرح شده هر كدام يا سلب حقانيّت از همه اديان نموده اند، و يا اثبات حقانيّت برتر براي يك دين نموده اند و يا در نهايت «حقانيّت برابر و يكسان» را براي همه اديان ثابت نموده اند؟ در اينصورت مي بينيم كه هنوز آن «دغدغه مؤمنانه» براي پيروان اديان مختلف باقي است! هر الگويي از تفاهم بايد بتواند به اين پرسش دينداران پاسخ دهد كه مثلاً چرا يك مسيحي، در عين حال كه پيروان ساير اديان را خودي مي داند همچنان مي تواند بر «تعميد» وفادار بماند؟ و چرا يك يهودي به تورات و يك مسلمان به قرآن مي تواند و بايد پاي بند باشد ؟ در عين حالي كه با پيروان ساير اديان در صلح و دوستي است. بنظر مي رسد ما بايد از الگويي از «تفاهم اديان» جستجو كنيم كه در عين دستيابي به بالاترين حدّ «تفاهمِ ممكن»، دغدغه هاي مؤمنانه را نيز مورد توجه قرار دهد و اینجانب خود در این خصوص نظریه ای دارم که تفصیل آنرا بعداً ارائه می نمایم ولی به اختصار می گویم که ما حاقل در گام نخست گفتگو باید مقوله صدق و حقانیت را ندیده بگیریم و به جای آن مقولهء حجیت و توجیه پذیری منطقی را مورد توجه قرار دهیم . در این صورت هر کدام از اطراف گفتگو ضمن اینکه دغدغهء مؤمنانهء خویش را پاسخ داده شده می یابد ، در صدد تحمیل و تعمیم باورهای خود به طرف مقابل و اثبات حقانیت خویش نیست بلکه می پذیرد که او نیز در عقاید و باورهای خویش از حجت و توجیه منطقی برخوردار است . وی افزود کمترین نتیجه ای که از چنین گفتگویی حاصل می گردد دستیابی به تفاهم و ادراک متقابل است . آیت الله سید عباس حسینی قائم مقامی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به « وحدت جوهری ادیان » که قرآن از آن سخن گفته است به تبیین این موضوع پرداخته و از الگوهای تفاهم در سایر ادیان باد کرد و افزود : در اين فرصت اندك مجال آن نيست تا به تفصيل از الگوي پيشنهادي خود براي گفتگو و تفاهم اديان سخن بگويم ليك به اختصار مي گويم: از قرآن، الگويي قابل استخراج است كه تأمين كننده شرايط ياد شده مي باشد. همانگونه كه اشاره شد همه اديان داراي جوهر مشترك و يگانه اي مي باشند، اعتقاد به خداي يگانه و باور به أمر قدسي و جهان مينوي جوهر مشتركي است كه «روح كلي اديان» و به عبارتي «باور و اعتقاد پايه و مبنائي همه اديان را تشكيل مي دهد. در كنار اين «باور پايه» و «روح كلّي» باورها، سنتّها و آداب و مناسكي نيز وجود دارد كه شخصيّت جزيي هر دين را تشكيل مي دهد . متأسفانه در ميان پيروان همه اديان انحصار گراياني وجود دارند كه خوداگاه يا ناخوداگاه بر طبل خشونت مي كوبند و به جاي روح صميميت و دوستي و يگانگي، در ميان انسانها بذر كين و دشمني و خشونت مي كارند. رئیس مرکز اسلامی در پایان سخنان خویش حضور آقای خاتمی را شروع خوبی برای گفتگوی بین ادیان دانست و اظهار داشت : ما مفتخر هستيم كه امروز ميزبان شخصيّتي هستيم كه يكي از سمبل هاي عقلانيّت و اعتدال ديني است. و مي توانيم با حضور ايشان پيرامون گفتگو گفتگو كنيم. خاتمي شخصيّتي است كه در ميان هم كيشان خويش با تأكيد بر اصالت هاي ديني، از ضرورت پالايش و پيرايش ساحت متعالي دين از خشونت و تحجّر سخن مي گويد و در جامعه بين الملل نيز با تكيه بر مشتركات عميقي كه در ميان تمدنها، اديان و انسانها وجود دارد «گفتگو» را شعار خود قرار داده است. در ادامه آقای رونالد سال شو وزیر علوم و تحقیقات ایالت هامبورگ سخنانی را ایراد نمود . وی در ابتدا به نمایندگی از سنای هامبورگ ضمن عرض خیرمقدم به آقای خاتمی وتشکر از رئیس مرکز اسلامی هامبورگ اظهار داشت : من خیلی خوشحال هستم که در این کنفرانس شرکت می کنم . ما در شهر هامبورگ از دیالوگ و گفتگوی بین ادیان اطلاع کامل داریم و این را نیز می دانیم که آدمهای دانا با هم گفتگو می کنند و آدمهای نادان به جای روابط مصالمت آمیز بمب به سوی یکدیگر پرتاب می کنند و هر دوی اینها خود را اهل دین و مذهب می دانند . وی در بخش دیگری از سخنان خویش به آثار شوم ترور و خشونت اشاره کرد و افزود : دولت هامبورگ بر این اعتقاد است که رهبران همهء ادیان و مذاهب باید مشکلات را از راه مصالحت آمیز حل کنند و از راههای غلط و بی راهه ها پرهیز شود . سخنران بعدی حجت السلام والمسلمین دکتر سید محمد خاتمی ، رئیس مؤسسه جهانی گفتگوی تمدنها و رئیس جمهور سابق ایران بود . وی با اظهار خرسندی از حضور خویش در این کنفرانس گفت : من بسیار خوشحالم که در جمع صمیمی و متین شما خواهران و برادران و جلسه ای که برای همزبانی و همدلی برگزار شده است حضور دارم . و سپاسگزارم از برادر روشنفکر و متفکر اندیشمندم آقای قائم مقامی که این فرصت را فراهم کردند که من در میان شما باشم و این گفتگو را داشته باشم . هر چند ایشان در سخنان بسیار خوبشان تقریباً همهء آنچه را که من می خواستم بگویم بیان کردند ولی من سعی می کنم از زاویه ای دیگر به موضوع بپردازم . من همواره خواستار گفتگو و دیالوگ بین ادیان مختلف بوده و پیشنهاد گفتگوی تمدنها هم در حوزهء سیاسی و بین ملل مختلف از استقبال خوبی برخوردار شده است و من مسئله گفتگوی تمدنها را دربین ملل مختلف ادامه خواهم داد . اولین مسئله در گفتگو این است که آیا گفتگو ممکن است . شما می دانید که نظریات متعددی در این رابطه وجود دارد و ما باید این اصل را بپذیریم که گفتگو در هر صورت امکان پذیر می باشد و آنچه که تردیدی در آن نیست اینکه گفتکو بین ادیان مختلف بالأخص ادیان ابراهیمی کاملا امکان پذیر است و همه ما می دانیم که این ادیان ریشهء مشترک دارند و این اشتراک بزرگترین حجت و دلیل امکان پذیری دیالوگ و گفتگو می باشد . وی در بخش دیگری از سخنان خویش به مسئله زبان و موضوع گفتگو اشاره کرد و افزود : من به جای اینک بگویم زبان و موضوع چیست می گویم که چه زبانی را باید انتخاب و چه موضوعی برای گفتگو مناسب می باشد . وی با تأکید بر سخنان قائم مقامی که از ضرورت جا به جایی میان دو عنصر حقانیت و حجیّت در گفتگو سخن گفته بود ، یادآور شد : من به نحوی معتقدم که برای دیالوگ بین ادیان زبان تئو لوگی مناسب نیست ، تئولوگی برای دفاع از دین آمده است و آنچه در تئولوگی است بحث و گفتگو است و بسیار مفید و مؤثر است و صلاح مناسبی است در دست هر دینی که آن را دارد و تعبیری که من قبلا هم به آن اشاره کرده ام این است که کسی با صلاح به میهمانی نمی رود . و مسئله بعدی اینکه گفتگو نباید همیشه درباره موارد اختلاف و تفاوتها در بین ادیان باشد و باید در دیالوگ از طرح موضوعات اختلافی پرهیز شود . من معتقدم که باید موضوعی را پیدا کنیم که نه تنها مورد علاقهء ادیان ابراهیمی بلکه مورد علاقهء همهء ادیان باشد . امروزه متأسفانه اثردارترین قدرتها در عرصهء بین الملل احمقها هستند یعنی کسانی که جز زبان خشونت زبان دیگری را نمی شناسند و ما باید در پیرامون این مسئله بیاندیشیم که چرا زبان برتر دوران ما زبان خشونت است و چگونه می توان با این زبان مبارزه کرد که ما در دنیا شاهد ترور ، جنگ و سرکوب و خشونت نباشیم . در ادامه آقای پروفسور اشتاین باخ رئیس مؤسسه شرق شناسی آلمان ضمن ایراد سخنانی به طرح سؤالی از دکتر سید محمد خاتمی پرداخت و گفت : جنابعالی طی سخنانی که در برلین داشتید به مسئله دولت اسلامی مدرن اشاره کردید ، آیا شما با بیان این مطلب به موضوع سکولاریسم نزدیک نمی شوید و امروزه خیلی از روشنفکران معتقد به جدایی دین از سیاست هستند و این تفکر حتی در بین روحانیون جوان نیز در ایران وجود دارد نظر شما در مورد این مطلب به چه صورت می باشد ؟ دکتر سید محمد خاتمی در پاسخ به سؤال آقای اشتاین باخ گفت : من هیچ وقت از اسلام و مسیحیت مدرن صحبت نخواهم کرد ، دین را اگر زمانمند کنیم از دین بودن خارج می شود و دین با زمان سرو کار ندارد و طرح این سؤال که آیا سکولاریسم با مذهب سازگار است یا نه غلط می باشد . اما من به نحو دیگری مطلبی را گفتم که شما هم به آن اشاره کردید . ما به عنوان یک موجود زمانمند با امری به عنوان دین مواجه می شویم و طبق این محدودیت زمانی ، تلقی و برداشت خودمان را از دین داریم و فاجعه این جاست که برداشتهای مکانی خودمان را همان حقیقت مطلق می دانیم و با وجود اینکه زمان آن هم گذشته می خواهیم آن را بر جامعه تحمیل نمائیم و این خود باعث گریز عده ای بخصوص جوانان از دین می شود . من معتقدم که اگر دین مانع آزادی اندیشه و مانع پیشرفت جامعه شود حتماً از عرصهء تأثیر گذاری در حیات جامعه بیرون خواهد شد و این دین تأثیر خوبی در جامعه نخواهد داشت ولی اگر دین را به صورتی بدانیم که با پیشرفت و مردم سالاری بشر همسان باشد چرا باید این را از جامعهء بشری دور کنیم . در ادامه آقای یوسیفف به نمایندگی از جامعه یهودیان ضمن تشکر از سخنان رئیس مرکز اسلامی هامبورگ و دکتر سید محمد خاتمی به گفت :در شهر هامبورگ ما از 25 سال گذشته یک بحث بین الادیان داریم که من همواره در آن شرکت داشته ام در دیالوگ ما باید همیشه طوری صحبت کنیم که در یک سطح و بدون برتری از یکدیگر قرار داشته باشیم . ما در بین اسلام ، مسیحیت و یهودیت تشابه زیادی می بینیم که می توان به میزان 60 درصد این اشتراکات را بیان کرد و ما بدون تفاهم و صلح بین ادیان و مذاهب نمی توانیم به تفاهم و صلح بین ملل مختلف دست بیابیم . بعد از سخنان آقای یوسیفف دکتر سید محمد خاتمی نیز به میراث معنوی دین یهودیت در دیگر ادیان اشاره کرد و افزود : یهودیت دین بزرگی است و در تاریخ تأثیر زیادی داشته است و میراث معنوی یهودیت در همهء ادیان میراث بسیار گران سنگی می باشد . ما در طول تاریخ نیز شاهد بهترین زندگی همزیستی مسلمانان با یهودیان و سایر ادیان بوده ایم . ولی باید توجه داشت ، اگر کسی معتقد باشد که عده ای نژاد پرست از یهودیت سوء استفاده می کنند و علیه دیگران خشونت اعمال می کنند نباید چنین اعتقادی را اعتقاد ضد یهودیت پنداشت . در ادامه آقای آفولدر باخ نماینده ویژه پروتستانهای آلمان سخنانی را ایراد نمود ، وی در ابتدا ضمن تشکر از دعوت خویش در این کنفرانس به طرح سؤالی از آقای خاتمی پرداخت و گفت: به طوری که من در خاطر دارم شما در سال 2001 انستیتویی برای گفتگوی بین ادیان و دیالوگ تأسیس کردید شما چه اهدافی را در آینده دنبال خواهید کرد ؟ دکتر سید محمد خاتمی : من در سال 1999 پیشنهاد دیالوگ بین تمدنها را دادم که به تصویب و سال 2001 سال گفتگوی تمدنها نام گذاری شد و فعالیت این سازمان در حال حاضر تا سال شش سال دیگر تمدید شده است و من امیدوارم که در آینده ای نه چندان دور مرکز این انستیتو در شهر وین تأسیس شود . در ادامه مراسم آقای پروفسور گوتمن استاد برجسته دانشگاه هامبورگ به بیان نقطه نظرات خویش در مورد شرایط دیالوگ بین ادیان پرداخته و افزود : یکی از شرایط دیالوگ بین ادیان این است که مذهب خود را خوب بشناسیم و به مذاهب دیگران نیز احترام بگذاریم ما در گفتگوی بین ادیان باید بکوشیم مسئله خشونت و اعمال زور که امروزه بین ملل مختلف وجود دارد را بررسی کنیم و برای جلوگیری از استفاده سلاحهای کشتار جمعه توسط ملل مختلف بحث و گفتگو نماییم . سخنران بعدی آقای دکتر ندیم الیاس رئیس شورای مرکزی مسلمانان آلمان بود . وی عدم جدایی دیالوگ دینی از دیالوگ سیاسی را یکی از مشکلات موجود در آلمان دانست و افزود : نکته ای که ما با آن در آلمان مواجه هستیم این است که ما نمی توانیم در دیالوگ بیشتر به الهیات بپردازیم و نمی توانیم یک جدایی بین دیالوگ الهی و سیاسی برقرار کنیم . در اینجا از مسلمانان خواسته می شود که دربارهء حقوق بشر و خشونت و رابطهء خشونت با دین و مذهبشان صحبت کنند و ما باید همیشه اینگونه موارد و سوء تفاهمها را توجیه کنیم . دکتر سید محمد خاتمی در پاسخ به آقای دکتر ندیم الیاس اظهار داشت : قبل از اینکه ما دیالوگ را به نتیجه برسانیم رفع سوئ تفاهمها ی تاریخی بین ادیان ضروری می باشد . بعضی از رفتارهایی که به نام اسلام شده است باعث بد نامی اسلام و مسلمانان شده است و جنگ روانی که کشورها ی مختلف با استفاده از این سوئ تفاهمها به راه اندخته اند این مسئله را شدت بیشتری بخشیده است و ما باید در پی یافتن راه حل برای این موضوع و همچنین تأثیر گذاری بر افکار عمومی باشیم . در ادامه کنفرانس نیز چند تن دیگر از شرکت کتتدگان به بیان نقطه نظرات خویش پرداخته و پرسش و پاسخهایی را با آقای خاتمی داشتند . در پایان این مراسم باشکوه رئیس مرکز اسلامی هامبورگ ، سید عباس حسینی قائم مقامی از کلیهء میهمانان قدردانی واز این جلسه به عنوان قدم نخست برای ادامهء این مباحثات و گفتگوهای سازنده یاد کرد .
دیدگاه خود را بنویسید