یک نامه اخلاقی

ده روز نخست ماه ذی الحجة ایام مبارکی است که بر اساس قرآن و روایات اسلامی از برترین ایام سال می باشد و در فضیلت و فرصت آفرینی، با ماه مبارک رمضان برابری می کند . به همین مناسبت این پایگاه برای بهره گیری هر چه بیشتر از این ایام مبارک ، پاسخ آیة الله قائم مقامی به ایمیل یکی از کاربران که در بهمن ماه سال گذشته به نگارش در آمده را جهت استفاده عموم منتشر می نماید . در این ایام مبارک از همه خواهران و برادران التماس دعا داریم .

متن سؤال :

سلام

جناب آيت الله قائم مقامي لطفا راهنمايي كنيد كه براي بهره گيري اخلاقي نزد كدام استاد برويم. طلبه ام و در تهران زندگي ميكنم و شديداً محتاج [ به راهنما و ] بزرگي هستم. مطلبتان درباره آيت الله شاه آبادي عالي بود. آيا امثال اين بزرگان هنوز وجود دارند.

باسپاس

18.01.2012

هو الهادی و الدلیل

برادر عزیز!

متاسفانه در حال حاضر نمی توانم کسی را بطور مشخص معرفی نمایم و گرچه بزرگوارانی چند هستند، اما بارها به دوستان عرض کرده ام که نفس جستجو از استاد ، بسیار مبارک و خوش خبر است و نشان و خبر از روحی حقیقت جو و جانی عطشان معرفت دارد . ولی اینگونه نیست که طیّ مسیر معرفت و سلوک الی الحق تعالی ، از همان ابتدا متوقف به برخورداری از استاد خاصّ باشد . وجود مقدّس پیامبر (ص) و حضرات ائمۀ معصومین (سلام الله علیهم اجمعین) خود برترین راهنمایان و هادیان در مسیر معرفت و قرب به پروردگار هستند و بلکه مستفاد از قرآن کریم آنست که آن حضرات خود " صراط مستقیم " هستند . چنانکه در سورۀ شریفۀ حمد نیز اشاره شده است : " صراط الذین انعمت علیهم " . آن وجودات مقدسه ، خود از نعمت خاصّ قرب و ولایت الهی بهره مند شده اند و لذا بهترین دلیل و راهنما برای هدایت به معرفت و ولایت اند . بنابراین دستورالعملهای عمومی ای که در کلام خداوند و آیات وحی و نیز کلمات حضرات معصومین (ع) آمده است ، همان چیزهایی است که هر انسان برای سلوک معنوی و وصول به قرب حضرت حقّ (عزّ وجلّ) نیازمند می باشد. پس چه بهتر که این عطش مبارک را در آستان کوثر زلال قرآن و عترت سیراب نمود . چگونه؟ با انجام عبادات و عمل خالصانه به احکام شرعی!

مثلاً بهترین و برترین اساتید، چه موعظه ای بالاتر از سخن خداوند می توانند ارائه دهند که جان آدمی را در مورد خطاب قرار دهد؟! چه ذکری بالاتر از نماز می توان توصیه نمود؟ حضرت حقّ، خود ، نماز را طریقِ ذکر خود قرار داده است : ( أقم الصلوة لذکري ) . آیا ما حقّ نماز را اداء کرده ایم و از ظرفیت مطلوب آن که قرب الی الله است استفاده نموده ایم؟ : ( الصلوة قربان کلّ تقیّ ) . آیا تا کنون مزّه ای از عروج نماز را برگرفته ایم : ( الصلوة معراج المؤمن ) !

ملاحظه می فرمایید که در همین نزدیکی هایمان پر است از امکانات و ظرفیت هایی که گاه به دلیل بی اعتنایی و غفلت ما معطّل و بی استفاده باقی مانده اند . هر استاد خبره و ماهری نیز حداقل در گامهای نخست به چیزی فراتر از توجه دادن به این امکانات و فرصت های استثنایی که در اختیار هر فرد قرار دارد ، نمی تواند دعوت کند . اگر بنده مومن به همانچه که از احکام شرعی و فرامین الهی آگاهی دارد ، مخلصانه عمل نماید ، خداوند تضمین نموده که برای ادامۀ راه ، خود معلم و مربّی او خواهد شد : ( اتّقوا الله ، یعلّمکم الله – و من یتق الله یجعل له مخرجاً – إن تتقوا الله یجعل لکم فرقاناً )

وچه بسا در گامهای بعدی ، حضرت پروردگار که مسبب الاسباب است ، استاد دل آگاه و خبیری را به انسان معرفی کرده و در مسیر او قرار دهد.

پس نخستین و البته مهم ترین رکن در طریق معرفت و قرب حضرت حقّ ، انجام خالصانۀ واجبات و ترک محرّمات است و در میان واجبات عبادی ، هیچ چیز برتر از نماز نیست . بنابر این نماز هر چه پاکیزه تر وبا خشوع اتیان شود ، طعم خود را به انسان می چشاند و این طعم و مزّه ، نشانۀ قرب به حضرت حقّ است و معلوم می شود که درجه و مرتبه ای از " معراج و قرب صلاتي " را ادراک کرده ایم!

از لوازم اتیان پاکیزۀ نماز واهتمام جدّی به آن ، حتی الامکان ، تقیّد به اول وقت است . اصولاً انجام عبادات و احکام شرعی ، دو گونه امکان پذیر می باشد. نخست اینکه این احکام و عبادات به عنوان اینکه " مأمور به " و" فرمان " خداوند هستند اتیان شوند. در اینصورت طبیعی است که مومن ، آنها را به انگیزه و قصد ادای تکلیف به جای می آورد و قطعاً نیز مأجور و مثاب خواهد بود و تکلیف شرعی نیز از او ساقط می گردد .اما گونۀ دیگر این است که اتیان عبادات و احکام ، نه از آن روست که صرفاً فرمان و تکلیف الهی هستند ، بلکه فراتر از آن، این عبادات محبوب و مطلوب حضرت پروردگار و مقرِّب به او می باشند و فرد مومن نیز آنها را به قصد و انگیزۀ تحصیل رضایت پروردگار خود و تقرّب به او انجام می دهد. در اینصورت در نظر چنین بنده ای ، صرفِ انجام عبادت کافی نیست، بلکه چگونه انجام دادن آن اهمیت دارد . پس می کوشد آنها را آنگونه که مقرِّب تر بوده و به رضایت حضرت حقّ نز دیک تر باشد بجا آورد. اینجاست که اهتمام به نوافل – به مفهوم عامّ آن – موضوعیت پیدا می کند . نوافل در مفهوم عامّ به معنای هر عملی است که به قصد محبوبیت و مقرّبیت پروردگار انجام می گیرد ، نه صرفاً به قصد " تکلیف و مأموربه " بودن !

راز اهتمام و تقیّد به نماز اول وقت نیز همین است ." اول وقت " به خودی خود ، مأمور به نیست اما محبوب و مطلوب پروردگار است و همین مقدار برای کسی که طالب قرب پروردگار می باشد کافی است که آن را از دست ندهد و بدان اهتمام ورزد .

پس از نماز اول وقت ، نافلِۀ شب نیز تاثیر شگرفی در حصول انفتاح قلبی دارد . – خصوصاً نافلۀ شب جمعه - انس با قرآن کریم ، یعنی تجربۀ گفتگو با خداوند – تا 50 آیه و تدبّر و تأمّل در حداقل 5 آیه بطور روزانه ، نیز از مصادیقِ نوافلِ مقرّب و کارساز است و از یاد نباید برد که در زمرۀ برترین نوافل و مقرّبات ، توسل به مقام ولایت – حضرات معصومین (ع) – خصوصاً وجود مقدّس ابی عبدالله الحسین (ع) می باشد که افضل قربات است . چنانکه در زیارت عاشورا با توسل به آن حضرت ، از خداوند انتظار وصول به مقام محمود را داریم : ( أسئله أن یبلّغني المقام المحمود لکم عند الله ). درست همانگونه خداوند نافلۀ شب را مقتضی وصول به مقام محمود معرفی می کند : ( عسی أن یبعثک ربّک مقاماً محموداً ) و صد البته باید دانست ، تاثیر همه اینها به نحو اقتضاء و امکان است . یعنی فرایند نتیجه بخشی آنها ، آنگاه تکمیل می گردد که مانع و رادع در برابر خود نداشته باشند و گرنه با وجود مانع ، نمی توان از هیچیک از این نوافل انتظار نتیجۀ مطلوب داشت . منظور از "مانع" گناهانی است که آدمی مرتکب می شود که برخی از آنها علاوه بر ایجاد کدورت قلبی ، مانع تأثیر و نتیجه بخشی اعمال دیگر می شوند و در این میان هیچ مانعی غلیظ تر و حاجب تر از دل آزاری و تضییع حقوق دیگران نیست . رعایت حقوق انسانها ، حفظ کرامت افراد - هر کس و در هر مرتبه ای که هستند - ، محبت ورزی و خیر خواهی برای خلق خدا به تصریح مکرّر قرآن کریم و حضرات معصومین (ع) (که به تجربۀ قطعی نیز رسیده) مهم ترین و مؤثرترین راه ابراز محبت به حضرت پروردگارمی باشد و راز دعاهای شبانه حضرات معصومین (ع) از جمله وجود مقدس حضرت صدیقۀ طاهره (س) در حقّ دیگران ، مقدم بر دعای برای خود، همین است! انسان از آن رو که "خلق و مظهر" حضرت حق است، قطع نظر از اینکه کیست، چگونه می اندیشد و چگونه عمل می کند ؟ ، دارای احترام است . حفظ کرامت افراد – محبت ورزی و احسان به دیگران – جدیت در رعایت حقوق انسانها و قضای حوائج آنان و ... مصداق خالصانه ترین عشق و محبت ورزی به خداوند است (الذین آمنوا أشدّ حبّاً لله و من أحبّ شیئاً أحبّ آثارَه) و موثر ترین شیوه برای جلب رحمت الهی است . چنانکه خداوند در قرآن کریم احسان و پرداخت وام به دیگران را برای حلّ مشکلاتشان ، وام به خود می داند (من ذالذي یقرض الله قرضاً حسناً) و به موسی (ع) وقتی که از شخصی بیمار ملاقات نکرده بود ، چنین در مقام گلایه فرمود : « من مریض شده بودم ، چرا از من عیادت نکردی (فقد مرضت و لم تعدني ! ) حضرت امیر فرمود : " أبلغُ ما تستدرّ به الرّحمة أن تضمرَ لجمیع الناس الرحمة " (کارساز ترین چیزی که جلب رحمت الهی را می کند ، آرزوی رحمت برای همۀ انسانهاست .)

و نسأل الله ربّنا أن یلحقنا بنورعزّه الأبهج فنکون له عارفاً و عن سواه منحرفاً و منه خائفاً مراقباً

بهمن ماه 1390 – ربیع الاول -1433 

سید عباس حسینی قائم مقامی